Қазақстанда жұмыс беруші жұмысшыны кешігу үшін айыппұл сала ала ма

Кейбір жұмыс берушілер қызметкерлердің кешігуіне айыппұлдар арқылы қаржылай жазалар қолдануы мүмкін. Бірақ мұндай шаралар заңсыз болып табылады, және жұмысшыға әсер ету әдістері шектелген, деп хабарлайды QZ News NUR.kz-ке сілтеме жасап.

Жұмыс беруші мен жұмысшы арасындағы қатынастар Қазақстан Республикасының Еңбек кодексімен (ЕК) және тараптардың ресми келісімдері мен жұмыс берушінің актілерімен реттеледі. Бұл ретте, еңбек келісімшартының болуы жұмысшыларға олардың мүдделерін қорғауды қамтамасыз етеді (жалақысы төленетін демалыс, артық жұмысқа төленетін өтемақы, жазатайым жағдайлардан сақтандыру).

Сондықтан ресми жұмысқа орналасуды және айқын жалақыны талап ету маңызды. The HODL Telegram-каналының хабарлауынша, жұмыс берушілер жиі қызметкерлерге айыппұл саламын деп қорқытады, тіпті кейде оларды түрлі сомалармен айыппұл салуға тырысады. Алайда мұндай шаралар заңсыз болып табылады.

«Әр түрлі айыппұлдар салуды тағайындау — бақылаушы органдар тарапынан мемлекетке ғана тән құзырет. Компаниялар — заңды тұлғалар мен ЖК — айыппұл сала алмайды, ал материалдық және материалдық емес әсер ету шаралары басқа атаулармен және басқа мазмұнмен болуы тиіс», — деп хабарланған дерекөздерде.

Сонымен қатар, Еңбек кодексінің 64-бабына сәйкес, егер жұмысшының жұмысының сапасы жұмыс берушіні қанағаттандырмаса, ол келесі тәртіптік жаза қолдана алады:

• ескерту;
• сөгіс;
• қатаң сөгіс;
• жұмыс берушінің бастамасы бойынша еңбек келісімшартын бұзу.

Мақалада сондай-ақ, осы кодекс пен басқа да Қазақстан заңдарында көзделмеген тәртіптік жаза қолдану мүмкін еместігі айтылады (2-тармақ).

«Ескерту: жұмыс беруші шынымен жасай алатын нәрсе — бұл жұмысшының келтірген нақты зиянын өтеуді талап ету. Сонымен қатар, зиян келтіру себепті еңбек келісімшарты тоқтатылса да, жұмысшы жұмыс берушіге келтірілген зиянды өтеуден босатылмайды. Яғни, егер жұмысшы нақты дәлелденген зиян үшін заңнамаға сәйкес жұмыстан шығарылған болса, онда ол жұмыс берушіге келтірген зиянды өтеуге мәжбүр болады», — делінген дереккөздерде.

Басқа сөзбен айтқанда, Еңбек кодексіне сәйкес, жұмыс берушілер жұмысшыларға ақшалай айыппұл сала алмайды. Мұндай жағдайларда құқықтарыңызды қорғау үшін еңбек инспекциясына шағымдануға болады. Бірақ жұмысшылар жұмыс берушінің мүлкіне келтірілген зиян үшін материалдық жауапкершілікті ұмытпауы тиіс, бұл келесідей болуы мүмкін:

• оның (немесе қабылдаушы тараптың) нақты мүлкінің азаюы;
• көрсетілген мүліктің жағдайының нашарлауы;
• жұмыс берушіге немесе қабылдаушы тарапқа мүлікті сатып алу немесе қалпына келтіру үшін шығындар немесе артық төлемдер жасау қажеттілігі.