Қазақстанға оқулықтарды қайта қарау 16 миллиард теңгеге түсті
Қазақстан Республикасының Жоғары аудиторлық палатасы орта білімнің сапасын арттыру мен дамытуға бөлінген қаражаттың тиімді пайдаланылуын тексеру нәтижелерін жариялады, деп хабарлайды QZ News «NewTimes.kz» агенттігіне сілтеме жасап.
Аудит нәтижелері Жоғары аудиторлық палата төрағасы Әлихан Смайыловтың төрағалығымен өткен кеңес отырысында қаралды. Аудит материалдарына сәйкес, 2019 жылдан бастап Қазақстанда мектептер санының тұрақты түрде өскені байқалады: 2023-2024 оқу жылында олардың саны 7,8 мыңнан асты. Оқушылар мен мұғалімдер саны да өсуде. Бұл елімізде білім берудің қолжетімділігінің артқанын көрсетеді, деп атап өтті Жоғары аудиторлық палата.
Орта білім беру жүйесіне қаржыландыру да тұрақты өсуін көрсетуде: соңғы жылдары осы салаға бөлінген қаражат 1,3 трлн теңгеден 4,8 трлн теңгеге дейін үш еседен артық өсті, бұл білім беру саласының мемлекет үшін басымдықты бағыт екенін растайды.
«Алайда мемлекеттік аудит бірқатар мәселелер мен жүйелік кемшіліктерді анықтады, олар орта білімді дамытуға арналған шаралардың тиімділігін төмендетеді. Жоғары аудиторлық палатаның мүшесі Нұрлан Нұржановтың айтуынша, бұл мәселелер стратегиялық жоспарлау, білім сапасын бағалау, педагогтарды даярлау және жұмыспен қамту, олардың біліктілігін арттыру, білім беру үдерісін методологиялық қамтамасыз ету, сондай-ақ мемлекеттік реттеу мен бақылау саласына қатысты», – делінген Жоғары аудиторлық палатаның хабарламасында.
Білім беру саласындағы стратегиялық жоспарлауда мемлекеттік бағдарламалар мен концепциялардың жиі өзгеруі байқалады. Стратегиялық құжаттардың тұрақты ауысуы бұрын басталған бастамалардың үзілуіне әкеліп соғып, білім беру саясатының сабақтастығы мен тұрақтылығын қамтамасыз ету мәселесін туындатуда.
«Білім және ғылым министрлігі қабылданатын құжаттардың реформалардың үздіксіздігін қамтамасыз етуін бірінші кезекте бақылауы тиіс. Соңғы жылдары орта білімге бөлінген қаржы үш еседен артық артты. Осы жағдайда мемлекет қабылданған шаралардан үлкен нәтиже күтеді», – деді Әлихан Смайылов.
Аудит қорытындысына сәйкес, педагогтарды даярлау үшін мемлекеттік тапсырыс қалыптастыруда еңбек министрлігінің болжамдары мен білім беру жүйесінің нақты қажеттіліктері арасында айтарлықтай сәйкессіздік анықталды, бұл есептеу әдістемесінің жетілмегендігімен түсіндіріледі.
Біліктілікті арттыру мәселесінде педагогтардың курстан кейінгі сүйемелдеу жұмысы жетілдіруді қажет етеді. Бұл мұғалімдерге жаңа білімдерді практикада қолдануға көмектесуі тиіс, бірақ іс жүзінде тек семинарлар мен жарияланымдармен шектеледі.
«Білім беру стандарттары саласындағы реформалар жүйесіз жүргізілуде. Оқу жоспарларындағы жиі өзгерістер бұрын шығарылған оқулықтарды қайта қарауға және бюджеттің тиімсіз жұмсалуына әкелді. Соңғы бес жылда оқулықтарды қайта қараудың экономикалық шығыны 16 миллиард теңгеден асты», – деп хабарлады Жоғары аудиторлық палата.
Сондай-ақ, оқулықтардың сараптамасы мен сапасын мониторингтеу саласында да кемшіліктер анықталды. Соңғы бес жылда бағалау критерийлері 12 рет өзгерген, бұл тұрақты бағалау жүйесінің жоқтығын көрсетеді.
«Мемлекеттік қызметтерді мониторингілеу ақпараттық жүйесі арқылы сараптама жүргізу тәртібі іске қосылмаған, рәсімдер тек қағаз жүзінде жүргізілуде», – деп нақтылады Жоғары аудиторлық палата.
Лицензиялау — сапалы білім алудың мемлекеттік кепілдіктерінің бірі, алайда елде 66 мектеп лицензиясыз жұмыс істеп жатыр, оның ішінде мемлекеттік мектептер де бар.
«Білім беру мекемелеріндегі жүйелі мәселелердің кең таралғаны аттестациядан бірінші рет өтетін мектептердің тек 18,2%-ы ғана екендігімен байқалады», – деп қосымша мәлімдеді Жоғары аудиторлық палата.
Жалпы алғанда, мемлекеттік аудит:
1,1 миллиард теңге көлемінде қаржылық бұзушылықтарды анықтады;
62,4 миллиард теңге көлемінде тиімді емес қаржы жоспарлау мен ресурстарды пайдалану;
3,2 миллиард теңге көлемінде тиімді емес пайдаланылған қаражатты көрсетті.
Басқаруды тиімділігін арттыру және анықталған мәселелерді жою мақсатында Жоғары аудиторлық палата үкіметке ұсыныстар мен тиісті мемлекеттік органдарға нұсқамалар береді. Бұл жұмыс толық аяқталғанша бақылауда болады. Талқылауға білім министрі Ғани Бейсембаев, ғылым және жоғары білім министрі Саясат Нұрбек, министрліктердің жауапты тұлғалары және бағынысты ұйымдардың басшылары қатысты.