Қазақстанда тұрғын үйді қолма-қол ақшаға сатып алуға тыйым салынса не болады

Қазақстанда жылжымайтын мүлік нарығын барынша ашық ету жоспарлануда. «Крыша» порталының мәліметінше, елде жаңа тұрғын үйлерді, яғни құрылыс компанияларынан баспананы сатып алу кезінде қолма-қол ақшаны қолдануға тыйым салу ұсынылуда, деп хабарлайды QZ News NUR.KZ сайтына сілтеме жасап.

Бұл бастама Мәжілісте мақұлданып қойды, ал заңнамаға тиісті өзгерістер 2025 жылдың маусым айында қабылдануы мүмкін. Алайда бұл өзгерістер тек бастапқы нарыққа қатысты – ал қайталама нарықта (екіншілік нарық) тұрғын үйді бұрынғыдай қалаған тәсілмен, соның ішінде қолма-қол ақшамен сатып алуға болады.

Бұл өзгерістердің басты мақсаты – Қазақстандағы жылжымайтын мүлік нарығын ашық әрі қауіпсіз ету. Қазіргі таңда көптеген нысандар «көлеңкелі» схемалармен, үлескерлердің қаражатын тартуға рұқсатсыз салынып жатыр, ал тұрғын үймен байланысты мәмілелер көбінесе заңды айналып өтіп жүзеге асырылады.

Осыған байланысты бастапқы тұрғын үй нарығындағы мәмілелерге қойылатын талаптар күшейтіледі:

• қолма-қол ақшаға тыйым – төлем тек банктік аударым арқылы жүзеге асырылады. Бұл қаражат банктер арқылы өтіп, салық салынады;
• алдын ала, инвестициялық және броньдау келісімшарттарына тыйым салынады – тек үлестік қатысу туралы келісімшартқа рұқсат беріледі;
• ипотека тек тексерілген нысандарға беріледі – құрылыс салушыда тиісті рұқсаттар болмаса, банк несие бермейді;
• айыппұлдар – заңды айналып өтетін құрылыс компанияларына 2 000 АЕК-ке дейін, ал заңсыз жарнама үшін 1 000 АЕК-ке дейін айыппұл салынады. Бұл – 3 932 000-нан 7 864 000 теңгеге дейінгі соманы құрайды.

Қазақстан құрылыс салушылар қауымдастығының президенті Виктор Микрюковтың пікірінше, бұл шаралар көлеңкелі құрылысты және сыбайлас жемқорлықты азайтады, ал тұрғын үй бағасына айтарлықтай әсер етпейді. Тек банк аударымдары үшін комиссиялар енгізілуі мүмкін.

Мамандар бұл өзгерістердің бірнеше артықшылығын атап өтті:

• мәмілелердің ашықтығы – қолма-қол емес төлемдерді бақылау оңай, бұл алаяқтық қауіпін азайтады;
• көлеңкелі құрылыстың қысқаруы – бұрын қолма-қол ақша қабылдаған заңсыз құрылысшылар нарықтан ығыстырылып немесе заңды жолмен жұмыс істеуге мәжбүр болады;
• сатып алушылардың қорғалуы – айналма келісімшарттарға тыйым және міндетті рұқсаттар салымдардың қауіпсіздігін арттырады.