Ұлттық кітап күні: Қазақстандықтар қандай кітаптар оқиды
2025 жылы Мемлекет басшысының бастамасымен Қазақстанда алғаш рет Ұлттық кітап күні атап өтілуде. Бұл шешім 2024 жылғы Ұлттық құрылтайда жарияланып, қоғамның назарын кітаптың тұлға дамуына қосатын үлесіне және оқырмандық мәдениетті қалыптастырудағы рөліне аударуға бағытталған, деп хабарлайды QZ News BaigeNews.kz-ке сілтеме жасап.
Мерекеге дайындық аясында eGov mobile платформасында халық арасында сауалнама жүргізілді. Оған еліміздің барлық өңірінен 46 190 адам қатысты. Оның ішінде 50,7%-ы – әйелдер, 49,3%-ы – ерлер; 70%-ы – қазақтар, 18%-ы – орыстар және 12%-ы – басқа этностар; 21%-ы – 18-29 жастағылар, 50%-ы – 30-45 жас аралығы, 22%-ы – 46-60 жас, ал 5%-ы – 61 жастан асқандар. Сауалнаманың мақсаты – халықтың кітап оқу әдетін, әдеби талғамын зерттеу және жалпы кітапқа деген көзқарасын анықтау болды.
Нәтижелер қазіргі тенденцияларды көрсетіп, «оқырман ұлтты» қалыптастырудың әлеуетіне жаңаша көзқарас ұсынады.
Қазақстандықтардың көпшілігі (57,3%) кітапты тұрақты түрде оқиды. Социологиялық деректерге сәйкес, оқу – қазақстандықтар үшін білім мен ақпарат алудың танымал тәсілі. Респонденттердің 31%-ы жылына 1-3 кітап оқиды, ал 26,3%-ы – үштен көп кітап оқиды. Кітапқұмарлардың көбі – әйелдер (58,7%).
Оқу қызығушылығы жас ерекшелігіне байланысты өзгереді: ең көп қызығушылық танытатындар – 18-29 жас аралығындағы жастар мен 61 жастан асқан аға буын өкілдері. Ал 30-45 жас аралығындағы адамдар арасында оқу деңгейі салыстырмалы түрде төмен.
Дегенмен, респонденттердің үштен бірі (30,6%) уақыттың тапшылығына байланысты мүлде кітап оқымайтынын мойындаған. Тек 6,2%-ы ғана кітап оқуға ниет жоқ екенін айтқан, бұл – жағдай жасалса, кітапқа деген қызығушылықтың жоғары болатынын көрсетеді.
Ең танымал жанр – тарихи мазмұндағы кітаптар (26,4%). Әр алтыншы адам шытырман оқиғалар, махаббат романдары және детективтерді (16,3%) таңдайды.
Одан кейінгі орындарда:
- психология және өзін-өзі дамытуға арналған кітаптар (15,4%);
- оқулықтар, ғылыми және кәсіби әдебиеттер (8,2%);
- классикалық әдебиет (7,7%).
Ерлер мен әйелдер әртүрлі жанрларды ұнатады. Ерлер тарихи, ғылыми және кәсіби әдебиеттерді артық көрсе, әйелдер шытырман оқиғалар, махаббат романдары, детективтер мен өзін-өзі дамыту кітаптарын таңдайды.
Сауалнамаға қатысқандардың 50,8%-ы кітапты дәстүрлі қағаз форматында оқиды, 28%-ы – смартфон арқылы, 5,3%-ы – электронды планшеттерде оқиды.
«Сандық форматтардың кең таралғанына қарамастан, баспа кітаптар өз танымалдығын жоғалтқан жоқ. Сауалнама деректері қазақстандықтардың қағаз кітаптарға деген жоғары сұранысын дәлелдейді», – дейді зерттеу авторлары.
Кітап оқудың баламалы тәсілі ретінде принтер арқылы басып шығару да қолданылады – бұл тәсілді 1,25% респондент көрсеткен.
Күткендей, смартфон, планшет және компьютер арқылы электронды форматта кітап оқу тәжірибесі көбіне 18-29 жас аралығындағы жастарға тән.
Ал 46-60 жас аралығындағы еңбекке қабілетті адамдар мен 61 жастан асқан аға буын өкілдері дәстүрлі қағаз кітаптарды оқуға бейім.
Әр бесінші қазақстандық Мұхтар Әуезовтің «Абай жолы» романын және Абайдың «Қара сөздерін» оқыған. Сондай-ақ танымал шығармалар қатарында:
- «Көшпенділер» (І.Есенберлин);
- «Қан мен тер» (Әбдіжәміл Нұрпейісов);
- «Ақ Орда. Қазақ хандығының тарихы» (Радик Темірғалиев);
- Бауыржан Момышұлының кітаптар жинағы.