СҚО тұрғындары цифрлық әділет арқылы құқықтық сауаттылықтарын арттырып жатыр
Солтүстік Қазақстан облысының Әділет департаменті және оның аумақтық бөлімшелері «Мемлекеттік корпорация «Азаматтарға арналған үкімет», «Мемлекеттік деректер базасы», «Е-лицензиялау», «Е-апостиль» және қағаз түрінде көрсетілетін 12 мемлекеттік қызметті ұсынады. Облыстағы цифрлық әділет қызметтері туралы QZ News-ке Әділет департаменті басшысының міндетін атқарушы Гүлнар Қожахметова айтып берді.
2024 жылы облыстың әділет органдары 1223 мемлекеттік қызмет көрсетті, оның ішінде Мемлекеттік корпорация арқылы – 903 қызмет, «Е-лицензиялау» арқылы – 98 қызмет, «Электрондық үкімет порталы» арқылы – 11 қызмет, қағаз түрінде – 73 қызмет, ал 138 қызметке бас тартылды.
«Әділет департаментіне мемлекеттік қызмет көрсету сапасы мен мерзімдері бойынша шағымдар түскен жоқ, мерзімдердің бұзылуы анықталмады. Әділет органдарының құзыретіне кіретін мәселелер бойынша консультация беру “Жедел желі телефоны” қашықтықтан кеңес беру секторі жұмыс істейді. Азаматтар сұрақтарын келесі телефон нөмірлері арқылы қойып, сондай-ақ WhatsApp арқылы хабарласуына болады: 8705 320 83 28, 8707 956 67 36», – деп мәлімдеді спикер.
Әділет департаментінің веб-сайтында мемлекеттік қызметтер туралы толық және қолжетімді ақпарат әр тоқсан сайын орналастырылады, оның ішінде соңғы өзгерістер мен жаңартулар да көрсетіледі.
«Қаңтар айында Әділет министрлігі мен Республикалық жеке сот орындаушылар палатасы бірлесіп «Сот орындаушы роботы» пилоттық жобасын іске қосты. Цифрлық сот орындаушының көптеген артықшылықтары бар: азаматтарға сот орындаушысына бару және оның қызметін төлеу қажет болмайды, себебі барлық әрекеттер автоматты түрде жасалады. Хабарлама жеткізілгені және оқылғаны тіркеледі. Алғашқы өндіріс басталғаннан кейін 20 АЕК дейін робот борышкерге өндірістің қарапайым тәртібі туралы мәліметті бірнеше арналар (1414 нөмірінен SMS және EGov Mobile-ге push-хабарламалар) арқылы жібереді. Робот ЧСИ-ден айырмашылығы, тек 1 банк шоты бойынша тыйым салады, ал ЧСИ барлық шоттарды бұғаттайды», – деп түсіндірді Гүлнар Қожахметова.
Осылайша, адам факторы толығымен алынып тасталады.
«Бұл жоба сот орындаушыларымен байланысуды қажетсіз етеді, барлық әрекеттер онлайн режимде орындалады, өндірісті тоқтату және тыйымдарды алу үшін ешқандай түбіртек немесе басқа құжаттарды ұсынудың қажеті жоқ. Бұл алгоритмнің негізгі кемшіліктері болған: 1. Қарызды төлеуден кейін өндіріс басталу; 2. SMS жіберу шығындарын қарызға қосу; 3. Барлық банк шоттарына тыйым салу прокурордың рұқсатымен; 4. Процедуралық әрекетті орындауға дейін 3 жұмыс күніне дейін уақыттың кетуі; 5. Сыбайлас жемқорлық тәуекелдері, азаматтардың ЧСИ-ге тәуелділігі және тағы басқа. Мысалы, бұрын қарызды уақытында төлемеген жағдайда азаматтар жеке сот орындаушысына айыппұл сомасынан қосымша 25%-ға дейін төлеуге мәжбүр болатын», – деді сұхбат беруші.
«Е-заң көмегі» жобасы адвокаттар мен заңгерлік кеңесшілердің қызметін автоматтандыруға, олардың процеске қатысушылармен және басқа мүдделі тараптармен онлайн өзара әрекеттесуіне арналған. Бұл жүйеде қылмыстық және азаматтық істер бойынша мемлекет кепілдендірген заң көмегін (ГГЮП) алу процесі автоматтандырылған, яғни қылмыстық қудалау органдары адвокаттарды жүйе арқылы шақырады (бұл «қолайлы» адвокатты таңдау тәуекелдерін жояды, себебі адвокат жүйе алгоритмі бойынша кезекпен таңдалады).
«Құқықтық сауаттылықты арттыру және құқықтық кеңес алу қолжетімділігін жақсарту үшін биылғы жылы министрлік «Е-заң көмегі» мобильді қосымшасында жасанды интеллекті бар чат-ботты енгізуді жоспарлап отыр – бұл азаматтарға 24/7 режимінде құқықтық сұрақтарына жауап алуға мүмкіндік береді, қажет болған жағдайда оларды құқықтық ақпараттық қызмет операторы арқылы бейнемазмұн арқылы қосымша кеңес алуға бағыттайды. Өткен жылы Әділет департаменті мемлекет кепілдендірген заң көмегі аясында 16602 азаматқа заң көмегін көрсеткен», – деп атап өтті Әділет департаменті басшысының міндетін атқарушы.
Сонымен қатар, «Е-нотариат» біріңғай нотариалдық ақпараттық жүйесі жұмыс істейді, ол барлық түрдегі сенімхаттарды және жұбайлар келісімдерін онлайн режимде бейнемазмұн арқылы беру мүмкіндігін ұсынады. 2024 жылы облыс нотариустары 210 сенімхат куәландырып, 249 келісім берген.
Солтүстік Қазақстан облысында, 13 аудан мен 181 ауылдық округтен тұратын, «Құқық кабинеті» жобасы сәтті жүзеге асырылуда. Бұл жоба құқықтық ақпаратқа қолжетімділікті арттыруға және азаматтарға көмек көрсетуге бағытталған. Әр ауылдық округте әкімдік ғимаратында құқық кабинеті ашылған. Мұнда «Әділет» және «Е-өтініш» ақпараттық жүйелеріне қолжетімділік қамтамасыз етіліп, заңнаманы түсіндіруге арналған материалдар ұсынылады. Азаматтар өздерін қызықтыратын сұрақтар бойынша консультация ала алады.
«Тұрғындардың ыңғайлылығы үшін жеке веб-сайттар мен мобильді нұсқалар әзірленді. QR-кодтарды енгізу арқылы әркім мемлекеттік деректер базаларына, құқықтық ақпаратқа және электронды қызметтерге жылдам қол жеткізе алады. Жоба ауыл тұрғындарының қажеттіліктеріне бағытталған, оларға өз округінен шықпай-ақ құқықтық мәселелерін шешуге мүмкіндік береді. Осылайша, облыстың ең шалғай аудандарында да әр азамат мемлекеттік органдармен тиімді өзара әрекеттесе алады», – деп қорытындылады Гүлнар Қожахметова.